Η χημική του ονομασία είναι αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη. Το αλκοόλ καταστέλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, αυτό σημαίνει πως όλες οι αντιδράσεις του οργανισμού επιβραδύνονται χωρίς τη θέλησή μας υπό την επήρεια του. Επιπλέον, επηρεάζει την ψυχή και το μυαλό (ανήκει στις λεγόμενες ψυχοδραστικές ουσίες), δηλαδή τα συναισθήματά μας, τις σκέψεις μας και την αντίληψή μας.

Το αλκοόλ φτάνει σε όλα τα όργανα του σώματος μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Περίπου το 90% της ποσότητας που καταναλώνουμε φτάνει στον εγκέφαλο. Μικρές δόσεις διεγείρουν ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου, οδηγώντας παράλληλα κάποιες άλλες σε κατάπτωση των λειτουργιών τους. Μεγαλύτερες ποσότητες αλκοόλ έχουν σαν αποκλειστικό αποτέλεσμα την κατάπτωση.

Τριάντα έως εξήντα λεπτά αργότερα, παρατηρείται η μέγιστη συγκέντρωση αλκοόλ στο αίμα. Τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα είναι συνάρτηση της ποσότητας που καταναλώνεται, της ταχύτητας απορρόφησης από το έντερο και το στομάχι, του σωματικού βάρους, του φύλου και της ταχύτητας αποδόμησης του αλκοόλ σε κάθε οργανισμό. Τα επίπεδα αλκοόλ στο αίμα μετριούνται σε χιλιοστόλιτρα (ml). Ένα χιλιοστόλιτρο σημαίνει ότι σε ένα λίτρο αίματος υπάρχει ένα χιλιοστό καθαρού αλκοόλ.

Το αλκοόλ δρα σε «δύο φάσεις». Πρώτα έχουμε μια άμεση και έντονη ευχάριστη αντίδραση (το άτομο χαλαρώνει, ηρεμεί, χάνει τις αναστολές του κτλ.) που δεν κρατάει πολύ και, κατόπιν, μια όχι ιδιαίτερα έντονη αλλά δυσάρεστη αντίδραση που ξεκινάει σταδιακά, κρατάει πολύ και μπορεί να εκδηλωθεί ως νευρικότητα, κακή διάθεση, νωθρότητα, πονοκέφαλος από το μεθύσι κτλ. Αυτή τη δυσάρεστη αίσθηση μπορεί να τη σταματήσει ή να την υποκαταστήσει η ευχάριστη αίσθηση που θα έχει το άτομο αν πιει και άλλο. Αυτό συνεπάγεται τον κίνδυνο να αρχίσει κανείς να πίνει περισσότερο ή συχνότερα.

Ένα ποτήρι μπύρα (250ml, 4%), ένα κοκτέιλ (70ml, 18%), ένα «σκληρό» ποτό σαν το ουίσκι (25ml, 45%) και ένα ποτήρι κρασί (100ml, 12%) περιέχουν την ίδια ποσότητα καθαρού αλκοόλ, δηλαδή 8-10 γραμμάρια.

Η αποδόμηση του αλκοόλ είναι μια αρκετά αργή διαδικασία. Για την αποδόμηση 0,1 ml αλκοόλ, το συκώτι μας χρειάζεται περίπου μία ώρα (οι γυναίκες χρειάζονται περισσότερο). Αν πιούμε πολύ κάποιο βράδυ, το αλκοόλ εξακολουθεί να κυκλοφορεί μέσα μας και την επόμενη μέρα (κάτι που το μυρίζουν και οι γύρω μας).

Ένας ενήλικος άντρας δεν πρέπει να πίνει περισσότερο από 20 γραμμάρια καθαρού αλκοόλ την ημέρα (το πολύ δύο ποτήρια μπύρα). Μία ενήλικη γυναίκα δεν πρέπει να πίνει περισσότερο από 10 γραμμάρια καθαρού αλκοόλ την ημέρα (το πολύ ένα ποτήρι μπύρα).

Η παρατεταμένη, συστηματική και μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε βαριά σωματική και ψυχική εξάρτηση. Η εγκράτεια στο ποτό (δηλαδή η κατανάλωση μικρών ποσοτήτων αλκοόλ) δεν βλάπτει μακροπρόθεσμα την υγεία. Μάλιστα έχει διαπιστωθεί ότι η συνετή χρήση αλκοόλ, και ειδικά κρασιού, μπορεί να κάνει καλό στην υγεία.

Πιθανές επιπτώσεις

• Μετά από ένα ή δύο ποτήρια οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται συνήθως χαλαροί και ευδιάθετοι. Οι καρδιακοί παλμοί και οι αναπνοές αυξάνονται ενώ, πολλές φορές, αυτός που πίνει αισθάνεται πως γίνεται πιο κοινωνικός και αποκτά περισσότερο θάρρος με τους άλλους.
• Αν αυξηθεί η ποσότητα (επίπεδα αλκοόλ στο αίμα της τάξης του 0,2-1,2 ml που ένας νέος τα φτάνει κατά κανόνα με δύο ή τρία ποτά), τότε το άτομο μπορεί να χάσει τον έλεγχο της κατάστασης, να παραβλέψει τον κίνδυνο και να αρχίσει να το παρακάνει. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να αντιδράσει παρορμητικά και να κάνει πράγματα που θα τα μετανιώσει αργότερα. Για παράδειγμα, μπορεί να έχει πιο ακραίες αντιδράσεις, να γίνει επιθετικός ή να εμπλακεί σε καταστάσεις τις οποίες θα απέφευγε αν ήταν νηφάλιος. Επίσης, ο συντονισμός των κινήσεων και η ταχύτητα αντίδρασης μειώνονται (μολονότι το ίδιο το άτομο δεν το αντιλαμβάνεται).
• Αν η ποσότητα αυξηθεί και άλλο (επίπεδα αλκοόλ στο αίμα της τάξης του 1,3-3 ml), τότε το άτομο ουσιαστικά δεν ελέγχει πλέον τις κινήσεις του, τρικλίζει, χάνει την ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης, συχνά βλέπει τα πράγματα διπλά και παραμιλάει. Πολλοί αισθάνονται τάση για εμετό.
• Από τα 3 ml και πάνω το άτομο ζεσταίνεται ή κρυώνει υπερβολικά ή πέφτει σε βαθύ ύπνο, ενώ από τα 4 ml και πάνω μπορεί να επέλθει κώμα και θάνατος.
• Όταν κάποιος έχει πιει πάρα πολύ (η ακριβής ποσότητα διαφέρει από άτομο σε άτομο), αισθάνεται αδιάθετος και καταβεβλημένος την επόμενη μέρα, με πονοκέφαλο και στομαχόπονο.

Κίνδυνοι που πρέπει να γνωρίζουμε

• Τα περισσότερα ατυχήματα προκαλούνται από το αλκοόλ. Τροχαία ατυχήματα, ατυχήματα στο σπίτι, καταστροφικές συμπεριφορές αλλά και αυτοκτονίες οφείλονται πολύ συχνά σε υπερβολική χρήση αλκοόλ.
• Το αλκοόλ μειώνει τις αναστολές απέναντι σε απερίσκεπτες συμπεριφορές, όπως η επιθετικότητα ή οι επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές. Επισημαίνεται ότι οι βιασμοί συχνά γίνονται υπό την επήρεια αλκοόλ.
• Η συστηματική χρήση αλκοόλ οδηγεί στην κατάπτωση των σωματικών και των νοητικών λειτουργιών. Σε ανθρώπους που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ παρατηρείται καταστροφή των εγκεφαλικών κυττάρων. Οι βλάβες αυτές είναι σοβαρότερες όσο περισσότερο πίνει το άτομο καθημερινά.
• Οι συστηματικοί πότες αναπτύσσουν «ανοχή» στο αλκοόλ. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα τους χρειάζεται μεγαλύτερες ποσότητες για να πετύχει το αρχικό αποτέλεσμα της χαλάρωσης. Η ανοχή αυτή δείχνει ότι έχει αρχίσει η εξάρτηση από το αλκοόλ.
• Το ποτό παχαίνει. Ένα ποτήρι μπύρα έχει 100 θερμίδες. Ειδικά τα έτοιμα παρασκευάσματα που συνδυάζουν οινοπνευματώδη με αναψυκτικό έχουν πολλές θερμίδες.
• Το ποτό βλάπτει την καρδιά και το συκώτι και ανεβάζει την πίεση. Όσοι πάσχουν από κάποια σχετική ασθένεια δεν πρέπει να πίνουν καθόλου.
• Είναι πολύ επικίνδυνο να ανακατεύει κανείς ποτά με άλλες ουσίες. Ποτό μαζί με υπνωτικά ή ηρεμιστικά χάπια σημαίνει αυξημένος κίνδυνος για απώλεια συνείδησης ή ανακοπή, με πιθανή κατάληξη το θάνατο.

Ερωτήσεις για το αλκοόλ

1. Αν κάποιος έχει προηγουμένως φάει καλά, μπορεί να πιει πολύ χωρίς να μεθύσει;
ΟΧΙ ακριβώς. Όταν το στομάχι είναι άδειο, η επίδραση του αλκοόλ είναι πιο έντονη και επέρχεται πιο γρήγορα. Για να μη μεθύσει κανείς αμέσως, πρέπει να έχει φάει κάτι πριν ξεκινήσει να πίνει. Παρόλα αυτά, το ποτό προκαλεί μέθη (κάποιοι μεθάνε με ένα ή δύο ποτήρια, κάποιοι άλλοι με περισσότερα).

2. Αν κάποιος πιει πάρα πολύ και μετά κοιμηθεί, θα είναι εντάξει την επόμενη μέρα;
ΟΧΙ. Μετά την κατανάλωση αλκοόλ οι σωματικές δυνάμεις εξασθενούν, ακόμη και την επόμενη μέρα. Επίσης, το πιο χαλαρωτικό στάδιο του ύπνου, το στάδιο των ονείρων, διαταράσσεται από τη μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και το επίπεδο των ικανοτήτων παραμένει μειωμένο και την επόμενη μέρα.

3. Το ποτό συνηθίζεται;
Ναι, με την έννοια ότι χρειάζεται κανείς όλο και μεγαλύτερες ποσότητες για να φτάσει στο ίδιο αποτέλεσμα ή για να μεθύσει. Αντίστοιχα, όμως, αυξάνονται και οι βλάβες που θα έχει υποστεί η υγεία του, ορισμένες από τις οποίες είναι συνήθως μόνιμες.

4. Είναι αλήθεια ότι το ποτό σε βοηθάει να φλερτάρεις;
ΟΧΙ, δε θα το λέγαμε. Ίσως να κάνει το άτομο να νιώσεις περισσότερο θάρρος και αυτοπεποίθηση, στην περίπτωση όμως του φλερτ το σημαντικό είναι να ερμηνεύει κανείς σωστά την αντίδραση του άλλου και να καταλάβεις τα αισθήματά του/της. Επειδή όμως το ποτό επηρεάζει τα συναισθήματα και τις σκέψεις, κάποιος που έχει πιει μπορεί εύκολα να κάνει βεβιασμένες κινήσεις ή να πληγώσει τον άλλο. Άλλωστε, η έντονη μυρωδιά κάποιου που έχει πιει πολύ δεν είναι πάντοτε ελκυστική.

5. Μήπως είναι καλύτερα να πίνουμε συσκευασμένα αλκοολούχα αναψυκτικά (alcopops) που δεν είναι τόσο δυνατά;
ΟΧΙ. Τα ποτά αυτά περιέχουν την ίδια ποσότητα αλκοόλ με μια βότκα, για παράδειγμα, απλώς είναι αναμεμειγμένα με αναψυκτικά. Η γλυκιά τους γεύση κάνει δυσδιάκριτο το αλκοόλ και τα συνηθίζει κανείς πολύ εύκολα, οπότε μπορεί να πίνει μεγάλες ποσότητες χωρίς να το αντιλαμβάνεται και, αφού συνηθίσει, να χρειάζεται όλο και μεγαλύτερες ποσότητες.

6. Μπορεί ένα κορίτσι να πιει όσο και ένα αγόρι;
ΟΧΙ. Τα κορίτσια δεν πρέπει να μπαίνουν ποτέ σε τέτοιους συναγωνισμούς. Η ίδια ποσότητα αλκοόλ οδηγεί σε επίπεδα αίματος αυξημένα κατά 20% στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες. Στα κορίτσια η διαφορά είναι ακόμη πιο έντονη επειδή, γενικά, έχουν μικρότερο σωματικό βάρος από τα αγόρια.

7. Αλλάζει η ποσότητα του αλκοόλ αν προσθέσουμε χυμό, νερό κ.λπ.;
ΟΧΙ, η ποσότητα του καθαρού αλκοόλ παραμένει η ίδια ακόμη και αν προσθέσουμε χυμό, νερό ή παγάκια. Καλό, όμως, είναι να πίνει κανείς πολλούς χυμούς ή πολύ νερό μαζί με το αλκοόλ, γιατί έτσι προστατεύει τον οργανισμό του από τις αρνητικές επιπτώσεις της επόμενης μέρας.

8. Είναι αλήθεια ότι συνέρχεται κανείς πιο γρήγορα από το μεθύσι με ένα κρύο ντους, με έναν καφέ ή με μια βόλτα έξω στο κρύο;
ΟΧΙ. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος για να συνέλθεις. Η πλήρης αποδόμηση του αλκοόλ απαιτεί, κατά κανόνα, 8 με 16 ώρες. Η επίδραση του αλκοόλ διαρκεί ακόμη περισσότερο στους νέους και, ειδικά, στα κορίτσια. Για να μετριάσει κανείς τη δυσφορία την επόμενη μέρα, πρέπει να φάει ελαφρά και να πιει πολλά υγρά (όχι οινοπνευματώδη, εννοείται).

9. Τι είναι το hangover («βαρύ κεφάλι»);
Το hangover («βαρύ κεφάλι») είναι αποτέλεσμα υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ και ένδειξη ότι το σώμα μας έχει τοξικωθεί και αφυδατωθεί. Κατά κανόνα το αισθανόμαστε την επόμενη μέρα. Τα συμπτώματα είναι πονοκέφαλος, κόπωση, ατονία και αδυναμία αυτοσυγκέντρωσης.

10. Θα αρέσει κάποιος περισσότερο στους άλλους αν πίνει;
ΟΧΙ. Το ποτό μπορεί να δίνει σε κάποιον περισσότερο θάρρος να προσεγγίζει τους άλλους πιο εύκολα. Τις περισσότερες φορές, όμως, αυτός που πίνει για να αποκτήσει θάρρος και να γίνει κοινωνικός το παρακάνει και, επειδή το αλκοόλ τον κάνει να χάσει τον έλεγχο και της κατάστασης και του εαυτού του, κινδυνεύει να γελοιοποιηθεί.