Γιατί οι άνθρωποι αποφασίζουν να δοκιμάσουν ουσίες και σε ποιους από εκείνους που δοκιμάζουν η δοκιμή καταλήγει σε περιστασιακή χρήση ή και εξάρτηση;

Η προσπάθεια από μέρους μας να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και την επίγνωση ότι ορισμένους μόνον παράγοντες και συνθήκες μπορούμε να εντοπίσουμε και σε αυτούς να εστιάσουμε την προσοχή μας. Αυτοί οι παράγοντες είναι υποβοηθητικοί για τη χρήση και την εξάρτηση και δεν εξηγούν απαραίτητα το φαινόμενο, διότι αυτό είναι τόσο περίπλοκο, που η σχέση αιτίου αιτιατού δεν υφίσταται.

Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την ύπαρξη ενός συνδυασμού ψυχολογικών, κοινωνικών και βιολογικών παραγόντων που οδηγεί κάποιο άτομο στη χρήση. Ο συνδυασμός αυτός διαφοροποιείται μεταξύ των ατόμων, αλλά και στο ίδιο το άτομο κατά τη διάρκεια του χρόνου. Αυτό σημαίνει ότι κάθε περίπτωση χρήσης ή και εξάρτησης είναι μοναδική και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Δεν υπάρχει ένα προφίλ χρήσης, όπως επίσης δεν υπάρχει ένα μοναδικό προφίλ ατόμου σε κίνδυνο.

Η σχέση με τις ουσίες παρουσιάζει μία εξελικτική πορεία, μέσα στο πλαίσιο της οποίας ο καθένας που εμπλέκεται διανύει τη δική του εξατομικευμένη διαδρομή. Πρόκειται για μία πορεία ανατρέψιμη, όπου καθοριστικός είναι ο ρόλος του ίδιου του ατόμου, του περιβάλλοντος, αλλά και το πλαίσιο χρήσης.

Σημαντικό είναι να σταθούμε πολύ πριν την έναρξη αυτής της πορείας και να αναζητήσουμε πέρα από τους εκλυτικούς παράγοντες, τους προστατευτικούς παράγοντες μέσα στο χώρο της κοινωνίας, της οικογένειας αλλά και στο ίδιο το άτομο, που κρατούν το άτομο μακριά από τέτοιου είδους συμπεριφορές.

Στους κοινωνικούς - περιβαλλο- ντικούς παράγοντες θα περιγράφαμε τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης κοινωνίας, το νομικό καθεστώς που ισχύει για τις ουσίες, ο βαθμός διαθεσιμότητας τους και η έκθεση του ατόμου σε αυτές, το οικογενειακό περιβάλλον και οι επιδράσεις που ασκεί στο άτομο, το σχολικό περιβάλλον, καθώς και οι συνομήλικοι και οι επιρροές τους.

Στους ατομικούς - ψυχολογικούς παράγοντες εντάσσονται η προσωπικότητα του ατόμου, η συμπεριφορά του και η ενδεχόμενη ψυχοπαθολογία του. Τέλος, στους βιολογικούς παράγοντες έχουμε την ουσία και τα χαρακτηριστικά της και τον ανθρώπινο οργανισμό.